Boekverslag : Willem Frederik Hermans - De Donkere Kamer Van Damokles
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1919 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1919 woorden.
Bibliografie
W.F. Hermans: De donkere kamer van Damokles. Amsterdam, 1971. [1 druk
1958] G.A. van Ooschot.
Perspectief
Het perspectief is personaal. Het ligt bij Henri, met een auctoriale verteller.
(auctoriaal hij-perspectief) Er wordt een objectieve presentatie van een
subjectieve werkelijkheidsbeleving gegeven. De werkelijkheidsbeleving
van Henri is namelijk onbetrouwbaar.
Motieven en thema
ü | Oorlog: Het verhaal speelt in WOII, en heeft grote invloed op het verhaalverloop. |
ü | Dubbelgangersmotief: Als Henri zijn haar verft lijkt hij op Dorbeck. |
ü | Foto’s: Het verhaal begint echt met de foto’s die Dorbeck komt brengen en de foto’s moeten Henri’s onschuld bewijzen. |
ü | Krankzinnigheid: Henri’s moeder is in ieder geval krankzinnig en aan Henri zelf zit waarschijnlijk ook een steekje los. |
ü | Oedipus-motief: Haat jegens vader en liefde voor de moeder. |
ü | Scepticisme: Je kunt nooit met zekerheid iets weten. |
Thema…
Het thema kan je als het volgende omschrijven:
Het op geheel eigen wijze ervaren van de werkelijkheid en het verkeerd
beoordelen van anderen en hun meningen, omdat het niet mogelijk is om
die anderen echt te kennen.
Of, in het kort;
De onkenbaarheid van de werkelijkheid, tegen een achtergrond van oorlog
en verzet.
Titelverklaring…
De titel ‘De donkere kamer van Damokles’ is afgeleid van de
uitdrukking ‘Het zwaard van Damokles’. Die uitdrukking verbeeldt
een voortdurende dreiging. De dreiging is in dit geval niet afkomstig
van een zwaard, maar van een-mislukte- foto, die de onschuld van de hoofdpersoon
had moeten bewijzen. De donkere kamer verwijst, behalve naar de kamer
waar de foto’s ontwikkeld worden ook naar de cellen waarin Henri
verblijft.
De donkere kamer slaat dan ook nog op onzekerheid, dreiging en isolement.
Verhaalafloop
Na de arrestatie van Osewoudt draait hij door, vlucht, en wordt neergeschoten.
Dood…
Verhaalfiguren
Henri Osewoudt (alias Filip van Druten, alias Melgers)
is de hoofdfiguur. Hij is een iel, klein, lelijk mannetje met een hoog
piepstemmetje die geweigerd werd voor militaire dienst. Hij is dus een
beetje een ‘outsider’. Hij is erg eenzaam, gesloten en onzeker
maar door de opdrachten van Dorbeck krijgt hij een positiever zelfbeeld.
Hij is eigenlijk het mislukte exemplaar van Dorbeck en een round-character.
Dorbeck is een bijfiguur. Hij is de geslaagde dubbelganger van
Osewoudt, met weldegelijk een mannelijk uiterlijk, waar Osewoudt dat helemaal
niet heeft. Hij zit wel in het leger, wat nog eens zijn geslaagdheid duidelijk
maakt. Hij is een flat-character.
Ria is ook een bijfiguur en een flat-character. Je komt niet veel
over haar te weten, behalve dat ze even lelijk als Osewoudt is en alle
kansen die langskomen aanpakt. Ze is dus heel opportunistisch.
Marianne Sondaar (Mirjam Zettenbaum) is ook een flat-character.
Ze krijgt een relatie met Henri en raakt zwanger van hem. Ze is wel moedig,
omdat ze het valse idenriteitsbewijs wel naar Elly wil brengen.
De moeder van Henri is ook een flat-character. Ze heeft haar eigen
man vermoord maar op een gegeven momemt komt ze weer terug en woont ze
bij Osewoudt tot hij haar vermoord. Ze is dus redelijk gestoord.
Moorlag is een jongen die ook bij Osewoudt inwoont omdat hij staatsexamen
wil afleggen. Als Osewoudt in de problemen zit is hij ook bereid hem te
helpen.
De figuranten zijn E. Jagtman, Zewuster, Elly, oom Bart, Labare, de
vrouw in het Jeugdstormpakje, Lagendaal en nog vele anderen.
Ruimte
Het verhaal speelt zich hoofdzakelijk in Nederland af, in Den Haag, Voorschoten
en Amsterdam. Verder in Leiden, Amersfoort, Utrecht, Breda en even in
Engeland.
Klimatologische ruimte:
Het klimaat is echt Nederlands en omdat het verhaal meerdere jaren in
beslag neemt is daar verder niets over te zeggen.
Historische ruimte:
De Tweede Wereldoorlog.
Versterkt de ruimte de handeling?
Ja, de historische ruimte wel, maar verder niet echt.
De tijd
Het verhaal is chronologisch verteld.
De gebeurtenissen zijn ab ovo. Er is eerst een inleiding over henri’s
middelbare schooltijd en daarna begint het verhaal eigenlijk pas echt.
Als WO II begint.
Het verhaal begint dus ergens in ‘32/’33 en is aan het eind
van WO II, als Osewoudt gearresteerd wordt als oorlogsmisdadiger afgelopen.
Dat is dus ergens in 1945.
De vertelde tijd is dus ongeveer 12 á 13 jaar.
De tijd van de verteller is niet duidelijk omdat je niet weet wie de verteller
nou eigenlijk is en wat hij of zij met het verhaal te maken heeft.
Structuur
Het boek bestaat uit 46 hoofdstukken die allemaal geen titel hebben.
Een wisseling van een hoofdstuk geeft een totaal nieuwe handeling aan,
een nieuwe alinea een stukje verderop in dezelfde handeling.
Stijl
De stijl is helder en zakelijk. Over het algemeen heel begrijpelijk. Hermans
heeft zelfde het boek verschillende malen gecorrigeerd en de tijd up-to-date
gebracht.
Het verhaal is in de verleden tijd verteld. Dat komt omdat het achteraf
door een verteller verteld wordt.
Door de vertelwijze denk je zelf ook dat Dorbeck gewoon bestaat, waarom
niet, dus als je er dan achter komt dat hij misschien alleen een hersenspinsel
was raak je zelf ook helemaal in de war. Je voelt dus met de hoofdfiguur
mee.
Samenvatting
Henri Osewoudt gaat op twaalfjarige leeftijd naar zijn oom, Bart
Nauta, in Amsterdam. Dit doet hij nadat zijn moeder in een
vlaag van verstandsverbijstering zijn vader, die in Voorschoten een sigarenwinkel
had, vermoord heeft. Hij doet middelbare school, maar heeft met niemand
contact, behalve met zijn nicht Ria.
Zij is 7 jaar ouder dan hij. Allebei zijn ze even lelijk. Henri heeft
bolle wangen, wit zijdeachtig, kortgeknipt haar, geen baardgroei en vanwege
zijn hobby, judo, vergroeide voeten. Hij ziet eruit als een rechtopstaande
pad. Bovendien heeft hij een hoge piepstem. Ria’s haar heeft dezelfde
kleur als pakpapier in die tijd had, heeft een spitse kaak en te lange
tanden. Ze zijn dus geknipt voor elkaar en als Henri achttien is trouwen
ze. Henri zet de zaak van zijn vader voort. Zijn moeder woont bij hen,
en zo ook Moorlag, een student die staatsexamen wil doen.
Henri wordt afgekeurd voor militaire dienst, omdat hij een halve centimeter
te klein is. Wel is hij bij de Burgerwacht en als de oorlog uitbreekt
krijgt hij te opdracht bij het postkantoor op wacht te staan. Hij komt
in contact met een luitenant van de landmacht die zichzelf Dorbeck
noemt. Dorbeck lijkt als twee druppels water op Henri met als verschil
dat hij het geslaagde exemplaar van de twee is en de eigenschappen bezit
waar Henri altijd al van gedroomd heeft. Dorbeck geeft Henri een fotorolletje
dat hij zelf ontwikkeld in plaats van het, zoals hij normaal altijd doet
met zulke opdrachten, naar de drogist te brengen. Na de capitulatie brengt
Dorbeck zijn uniform bij Henri, die het in de tuin begraaft en Henri geeft
hem een pak van zichzelf. Later komt Dorbeck het pak terugbrengen en neemt
nog wat andere rolletjes mee die ontwikkeld moeten worden. Als ze ontwikkeld
zijn moeten ze verzonden worden naar E. Jagtman, Legmeerplein 25-111
in Amsterdam-West.
Als de films zijn ontwikkeld staan er alleen zwarte vlekken op, zodat
Henri ze niet op durft te sturen. In plaats daarvan koop hij een Leica
en maakt zelf wat foto’s van wilekeurige militaire objecten.
Via opdrachten van Dorbeck raakt Henri bij het verzet betrokken. Hij moet
bijvoorbeeld samen met ene Zewuster in de Kleine Houtstraat in
Haarlem twee mannen neerschieten. Daarbij wordt hij gevolgd door de zoon
van de drogist in Voorschoten, en verraden. Als Henri het filmpje ontwikkeld
dat Dorbeck hem in mei ’40 gaf staat op een van de foto’s Dorbeck
met twee vriendinnetjes voor het huis in de Kleine Houtstraat. De hele
familie Jagtman komt om het leven, omdat en aan vliegtuig op hun huis
stort.
Henri krijgt dan in ’44,nadat hij drie jaar niets van Dorbeck gehoord
heeft, opeens een brief met het verzoek de foto’s te zenden naar
postbus 234 in Den Haag. Hij gaat kijken wie de brijf ophaalt. Het blijkt
een heilsoldate te zijn. Enkele dagen later wordt ze opgebeld door en
Elly Sprenkelbach Meijer. Ze zegt dat ze uit Engeland komt en toont
hem later een van de foto’s die hij aan Dorbeck gestuurd heeft. Hij
brengt haar dan naar oom Bart,maar als hij terugkomt in Voorschoten, hoort
hij van Moorlag dat de Duitsers hem opwachten en dat zijn moeder en Ria
opgepakt zijn. Hijzelf wist te vluchten. In Leiden krijgt hij dan een
nieuw persoonsbewijs waarop hij Filip van Druten heet.
Hij wordt verliefd op een kapstertje, Marianne Sondaar (de ondergedoken
joodse studente Mirjam Zettenbaum), die zijn haren zwart verft.
Nu lijkt hij nog meer op Dorbeck. Zelf duikt hij onder aan de Zoeterwoudse
Singel, en gaat foto’s ontwikkelen voor het verzet, bij Labare.
Hij beseft zich hoezeer hij veranderd is en hoe Dorbeck een ‘ander
mens’ van hem gemaakt heeft. Hij ontmoet Marianne opnieuw, die hem
voor valse papieren naar Elly brengen wil. Zij blijkt echter al verdwenen.
Hij krijgt een nieuw opdracht van Dorbeck. In de stationswachtkamer van
amersfoort moet hij wachten op een vrouw in een leidsteruniform
van de Jeugdstorm. Samen gaan ze naar Lunteren om Gestapoman Lagendaal
uit de weg te ruimen. De vrouw wordt in de trein terug al aangehouden,
Henri als hij met Marianne in de bioscoop zit en daar een oproep voor
zijn arrestatie verschijnt. Hij wordt gemarteld, opgenomen in een ziekenhuis
en weer bevrijd. Als hij bij Labare Marianne weer ziet vertelt hij haar
hoe hij zich voelt met betrekking tot Dorbeck. “Ik heb nooit geweten,
dat ik het mislukte exemplaar was tot ik Dorbeck ontmoette.” Hij
vind dat hij alleen bestaansrecht kan krijgen als hij Dorbecks opdrachten
uitvoert.
‘s Nachts wordt hij weer gearresteerd en later door Ebernuss bevrijd.
Deze is op doek naar Dorbeck. In een societeit voor verzetshelden denkt
Henri Dorbeck te herkennen. Hij krijgt van hem gif om Ebernuss te vermoorden
en daarna gaan ze er samen in zijn auto vandoor. In een leegstaand huis
maakt Henri met de Leica van Ebernuss een foto van Dorbeck en zichzelf
voor de spiegel. Dorbeck vertelt hem dat Ria in Voorschoten nu samenwoont
met de verrader van Henri. Hij krijgt een verpleegstersuniform om Marianne
te kunnen bezoeken in een kraamkliniek. Ze is nl. zwanger van Henri. Als
hij daar is krijgt hij het lijkje van zijn kind te zien en gaat huilen
weg. Hij krijgt van een Duitser een lift naar Voorschoten. Daar vermoord
hij eerst Ria en daarna zijn lift. Met behulp van een illegale arts komt
hij de grens tussen het geallieerde en bezette gebied over.Nadat hij zich
meldt bij het hoofdkwartier voor de Nedrelandse strijdkrachten wordt hij
naar Engeland gebracht en daar verhoord, maar niet vrijgelaten. Hij wordt
aangezien voor landverrader. Dan wordt hij naar het kamp Achtste Exloërmond
(voor oorlogsmisdadigers) gebracht.
Niemand kan aantonen dat Henri een verzetsheld is; Dorbeck is onvindbaar,
Jagtman en Moorlag zijn dood, Marianne is in Israel en de Leica is kwijt.
Als hij gevonden is blijkt de foto met Dorbeck mislukt te zijn. Wanhopig
rent Henri weg…., en wordt neergeschoten.
Soort roman
Het boek behoord tot de moderne Nederlandse literatuur. Het genre is een
psychologische ideeenroman, het geeft een bepaalde visie op het menselijk
bestaan.
Mening
Ik vond het een leuk, goed boek, juist omdat het zo vreemd was. Omdat
ik, net zoals Henri, er gewoon op vertrouwde dat Dorbeck echt bestond,
was het juist zo vreemd dat hij op het moment dat hij nodig was, onvindbaar
was.
Ik sluit me alleen niet aan bij zijn opvatting dat het leven alleen een
aaneenschakeling van toevalligheden is. Ik vind dat je zelf je eigen keuze’s
kan maken en dat je wel degelijk invloed op je leven hebt.
Wat ik niet leuk vond aan het boek was dat Henri zo slaafs de bevelen
van Dorbeck opvolgde. Hij leefde toch ook heel normaal toen Dorbeck nog
niet in zijn leven was? Hij zei dat hij alleen bestond als hij deed wat
Dorbeck zei, maar dat is dus onzin. Van die slaafsheid kreeg ik dus door
het boek heen een beetje genoeg. Ik had het leuker gevonden als Henri
gewoon een keer gezegd had: “Donder op met je bevelen!”
Maar aan de andere kant, dan was het verhaal niet zo afgelopen als het
nu deed, dus dan besluit ik maar met het idee dat het boek gewoon goed
was zoals het was en dat ik het zeker de moeite waard vond om het te lezen.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen