Boekverslag : Multatuli - Max Havelaar
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1467 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1467 woorden.
Multatuli, 'Max Havelaar of De Koffieveilingen der Nederlandse Handelsmaatschappij'. AD. Donker, Rotterdam, 10e druk 1971.
Inhoud
Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie, Lauriergracht no. 37, wil een boek over koffie gaan schrijven. Hij is in het bezit gekomen van een heel pakket schrijfsels van een oude schoolvriend, "Sjaalman". Als Droogstoppel dat pakket doorspit ontdekt hij dat het allerlei geschriften bevat over de meest bizarre onderwerpen, waaronder ook een paar stukken over de koffieplantages in Indië. Dit is wat hem op het idee voor zijn boek brengt. Omdat het niet makkelijk zal zijn van die losse artikelen een samenhangend geheel te maken en Droogstoppel niet zo' literair type is, laat hij zijn jongste bediende Ernest Stern dit doen. Sjaalman mag hem daarbij helpen; hij kan misschien nog wat aanvullingen geven. Zo ontstaat een dubbelroman. Telkens als Droogstoppel is uitgekletst, vervolgt Stern zijn verslag, op basis van Sjaalmans stukken. Af en toe komt de makelaar er weer tussendoor, omdat hij het niet altijd eens is met wat Stern allemaal verteld.
Sterns verhaal gaat over een zekere Max Havelaar, waarin we al snel de man herkennen die Droogstoppel Sjaalman noemt. Havelaar is bestuursambtenaar geweest in Lebak (een district op Java), maar is daar in conflict gekomen met de inlandse regent die hij van corruptie en uitzuiging van zijn ondergeschikten beschuldigde. Er is gebrek aan bewijs en dus wordt hij niet voldoende gesteund door de Nederlandse superieuren. Hij voelt zich gedwongen ontslag te nemen. Tot goed begrip van de hele situatie wordt er het een en ander over de structuur van het bestuurlijke apparaat in Indië verteld en over wat zich met Havelaar vóór zijn verblijf in Lebak heeft afgespeeld. Ook last Stern enkele vertellingen in, zoals o.a. de geschiedenis van Saïdjah en Adinda.
Het boek eindigt op een aparte manier: de échte schrijver, Multatuli, snoert zowel Stern als Droogstoppel de mond, met de woorden: "Genoeg, mijn beste Stern! Ik, Multatuli, neem de pen op..." - en als Droogstoppel het waagt er nog tussen te komen: "Halt, ellendig product van vuile geldzucht en godslaterlijke femelarij! Ik heb u geschapen...ge zijt opgegroeid tot een monster van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!" Dan neemt hij zelf de pen op en richt hij zich rechtstreeks tot de koning (Willem II) en het Nederlandse volk, om aandacht voor zijn lot en dat van de Javanen.
Wanneer is het werk verschenen?
13 Oktober 1859 schreef Dekker (Eduard Dekker is Multatuli’s echte naam) aan zijn vrouw dat zijn boek eindelijk af was. Dekker laat Van Lennep het manuscript lezen, die vind dat de data en het slot weggelaten moeten worden. Hij begint zelf dingen te schrappen, plaatsnamen af te korten tot initialen en het boek in hoofdstukken in te delen. 14 Mei 1860 verscheen de eerste druk, zonder dat Dekker de proefdrukken te zien krijgt. Het boek is zo’n succes dat datzelfde jaar een tweede druk verschijnt. Ook deze en een derde druk (die tien jaar later bij een andere uitgever verschijnt) verschijnen in verminkte vorm. In 1874 lukt het Multatuli’s toenmalige uitgever G.L. Funke de rechten op het boek te verwerven. Het manuscript is echter kwijt (na Multatuli’s dood pas weer teruggevonden) en de schrijver moet, 15 jaar na het verhaal geschreven te hebben, te tekst uit zijn hoofd corrigeren en aanvullen. Hij maakt van deze gelegenheid gebruik om stilistische veranderingen aan te brengen en commentaar in de vorm van noten aan te brengen. In 1875 verschijnt zo een vierde druk die voorzien is van vijftig bladzijden “Aantekeningen en Ophelderingen”. In 1881 wordt de tekst voor een vijfde druk door Multatuli nogmaals herzien en het notenapparaat uitgebreid.
Sinds het oorspronkelijke handschrift is teruggevonden (1910), kan men een gedrukte editie daarvan als dé Max Havelaar zien. Zo een editie bestaat sinds 1949 in een uitgave van G.A. van Oorschot, Amsterdam. De meeste heruitgaven die tegenwoordig in de handel zijn, zijn gebaseerd op de vijfde druk uit 1881.1
Literaire Stroming
Max Havelaar is een door en door romantisch boek. Het zit vol emotie, is fel protesterend en op bepaalde punten zeer sarcastisch.2 Een kenmerk van de romantiek dat heel duidelijk in Max Havelaar naar voren komt is bijvoorbeeld dat werd afgeweken van de gevestigde regels wat betreft onder andere de stijl. Multatuli gebruikt in Max Havelaar verschillende stijlen. De verschillende personages die het boek schrijven, hebben ieder hun eigen stijl. Die vorm lijkt in eerste instantie onsamenhangend (een ‘bont , boek’ noemde de schrijver het) door de uiteenlopende genres waaruit het bestaat, maar blijkt bij nadere beschouwing een hechte constructie te zijn, waarin de verschillende onderdelen nauw op elkaar betrokken zijn.
Andere kenmerken van de romantiek die duidelijk in Max Havelaar naar voren komen:
Het verhaal speelt in een verafgelegen land, Indonesië
Het is een avonturisch verhaal
Het feit dat Multatuli net doet alsof hij het boek zelf niet schreef en dat de schrijver de stof van het boek van een ander ontving.
Sentimentele verhalen, zoals in Max Havelaar bijv. Saïdjah en Adinda.
Met Multatuli ontstond in Nederland een meer oorspronkelijke romantiek, die losstaat van elke gevestigde christelijke levensbeschouwing. Het onmaatschappelijke en individualistische 'l'art pour l'art', de uitverkorenheid van de dichter, zijn passie en zijn lijden waren romantische opvattingen die in het buitenland reeds in de eerste helft van de 19e eeuw ingang hadden gevonden, maar in Nederland pas doordrongen met de Tachtigers.
Genre
Heel duidelijk is dat Max Havelaar een autobiografische tendensroman (strekkingsroman). Autobiografisch omdat het leven van Multatuli in veel gevallen parallel loopt met dat van Max Havelaar en tendensroman omdat hij het Nederlandse bewind in de koloniën zo aan de kaak stelt. Er zijn echter nog meer genres van toepassing op Max Havelaar. Zo is het ook een dubbelroman (vanwege de verschillende verhalen die er als het ware in dit boek worden verteld) en sleutelroman (omdat de werkelijke personen om wie het gaat in verhulde vorm worden beschreven, o.a. andere namen).
Wat wil de schrijver ermee zeggen?
Kort samengevat verkondigt Max Havelaar de volgende 3 stellingen:
1. De Javaan wordt uitgezogen en mishandelt.
2. De ambtenaar die zich daartegen verzet wordt door het opperbestuur berispt, is aan zijn eer verplicht ontslag te nemen, lijdt honger.
3. Het moederland heeft belang bij de mishandeling van de Javaan, sluit er zijn ogen voor en strijkt de winsten op.
Hieruit valt te concluderen dat het koloniale systeem een schande is en er een eind aan moet komen.
Maar: iedereen die in die tijd beweerd zou hebben dat er een einde moest komen aan de Nederlandse heerschappij over Indië, zou zijn beschouwd als een verrader die zich keerde tegen de staat. Multatuli meende dan ook niet tegen de staat in te gaan, maar dat Indië voor Nederland verloren zou gaan als men niet naar hem luisterde. Deed men dat wel en gaf men hem een machtspositie om hem in staat te stellen Indië te reorganiseren naar zijn eigen denkbeelden, dan zou het voor Nederland behouden kunnen blijven, tot voordeel van Javaan en Hollander beide.
De rede die Multatuli zelf aangaf waarom hij Max Havelaar schreef: "Ik heb mijn boek geschreven met een dubbel doel: namelijk de verbetering van de boel in Indië en herstel van mijn positie. De zaak is dus niet dat ik zeg: geef mij zoveel of zoveel, dan zwijg ik, want ik meen wat ik op het slot zelf. Ik zal strijden voor die arme verdrukten, ik heb mij dat nu voor mijn roeping gekozen. De vromen zouden zeggen dat de Heer mij daartoe dringt, daar hij mij alle andere uitwegen afsloot."
Is het actueel?
De specifieke bedoelingen van Multatuli achter Max Havelaar zijn zeker niet meer actueel. Nederlands Indië en koloniën in het algemeen, bestaan niet meer. Ook wat zijn persoonlijke motieven betreft die hij met dit boek behartigd, is niets meer te doen. Aan zijn positie en situatie valt immers niets meer te verbeteren.
Wat leer je van het boek?
Om eerlijk te zijn heb ik er niet veel nieuws van geleerd. Van het feit dat regeringen ervan houden bepaalde gebeurtenissen in de doofpot te stoppen had ik al vaker gehoord en ook over hoe Nederlands Indië 'in elkaar zit' en hoe de bevolking werd behandeld wist ik ook al meer, door geschiedenislessen die ik daarover heb gehad en uit "De stille Kracht" van Couperus.
Eigen mening
Op zich vind ik het nooit erg om een boek te lezen dat langer dan tien jaar geleden is geschreven. Met het verhaal op zich had ik niet zo'n probleem, maar ik moet wel toegeven dat ik het niet erg interessant vond. Wat betreft de schrijfwijze, had ik wat meer moeite met het boek. Niet dat ik niet begreep wat er gezegd werd, maar ik vond het wat langdradig en moeizaam. Het was, voor deze tijd, niet erg flitsend geschreven. De combinatie van deze twee factoren maakte het voor mij niet zo'n leuk boek. Op zich ben ik wel blij dat ik het nu ken, maar ik zou het bijvoorbeeld nooit een tweede keer gaan lezen.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen