Het boek dat ik gelezen heb draagt de titel “De geverfde vogel” en werd geschreven door Jerzy Kosinski. Kosinski heeft het boek geschreven vanuit het ik-perspectief waardoor, zo lijkt het mij althans, het een autobiografisch verhaal blijkt te zijn, maar ik heb nergens een bevestiging gevonden voor dit gevoel.

KORTE INHOUD:

Het verhaal beschrijft het leven van een jongetje dat in het begin van het boek ongeveer een zestal jaar oud is. Zijn ouders zijn welgesteld en hij heeft het goed. Maar de oorlog dreigt door te breken naar de streken waar ze wonen. Zijn ouders beslissen dan maar om hun zoon, zijn naam wordt nergens vermeld daar alles wordt verteld vanuit het ik perspectief, naar het platteland te sturen. Daar zou hij volgens hen meer kans hebben de oorlog te overleven. Ze brengen hem naar een dorpje, bij Martha.

Aangezien het jongetje zijn afkomst gelegen is in een zuidelijker gebied dan de streek waar hij zich nu bevindt, heeft hij een veel bruinere huidskleur en donkerder haar dan de lokale bevolking. Die bevolking gelooft er dan ook niet in dat het jongetje een van hun soortgenoten is. Ze zien hem als een zigeuner, of als een jood. Maar Martha, een oude en dus wijze vrouw van het dorp, ontfermt zich over de hoofdfiguur van het boek en beschermt hem tegen de naïviteit van de dorpelingen. Dit lukt aardig. Tot de dag dat Martha sterft. Dan moet hij vluchten uit het dorp, om te ontkomen aan de woeste dorpelingen die hem als een moordenaar beschouwen.

Hij vlucht van het ene naar het andere dorp, doet ervaringen op, wordt er mishandeld, hij maakt in elk dorp wel iets verschrikkelijks mee.

Wat me opvalt, is dat er, net voordat hij uit een dorp vlucht, meestal één of meerdere doden gevallen zijn, en dit zijn meestal personen waarmee hij nogal regelmatig in contact kwam, toch was het niet zijn schuld dat de persoon in kwestie stierf.

Naar welk dorp hij ook vlucht, meestal wordt hij er uitgebuit en mishandeld op basis van zijn uiterlijke kenmerken. Er was niemand die positief reageerde op de aanwezigheid van het jongetje. Met uitzondering van een Duitse soldaat die het jongetje moest doden, maar het niet over zijn hart kreeg, in de lucht schoot, en het jongetje liet lopen.

Na de vele zwerftochten komt ons hoofdpersonage in een stad terecht, in een weeshuis waar hij onderwijs kreeg. Het was in die stad dat zijn ouders hem terugvonden en hij terug deel kon uitmaken van het gezin dat eens gelukkig was. Toch voelt het jongetje zich niet (onmiddellijk) thuis, omdat hij het gewoon was geworden vrij rond te leven in de natuur gedurende jaren, en zich moeilijk terug binnen vier muren kon opsluiten.

THEMA:

Het boek speelt zich af in de oorlog, dus is het logisch te denken dat dit het thema is van het boek is. Toch ben ik het niet volledig eens met dat idee. Van de oorlog zelf krijgen we namelijk weinig te lezen. Er is wel af en toe sprake over “de Duitsers”, het jongetje komt zelf eens in contact met het Duitse leger, alsook met de partizanen, maar veel wordt er niet over verteld.

Aangezien het jongetje naar het platteland gestuurd wordt om de oorlog te overleven wordt duidelijk gemaakt dat hij (bijna) niet in aanraking zal komen met die oorlog. Wat wel duidelijk gemaakt wordt in het boek is de toestand waarin de boeren leefden in de oorlog, hoe ze met elkaar omgingen, hoe gelovig zij zijn, enz.

Het valt op dat ze heel negatief staan tegenover iemand die niet hetzelfde uiterlijk als hen heeft. Enkel al bij het zien van het jongetje kwamen de vooroordelen. Het was niet altijd duidelijk of dit kwam uit schrik voor de Duitsers, of uit haat voor de zigeuners en joden. Volgens mij is het een mengeling van beide, door de schrik voor het Duitse leger, zijn ze de vreemdelingen gaan haten.

Wat ook nog sterk aanwezig was in het boek, gedurende heel het verblijf van het hoofdpersonage op het platteland, is het sterke bijgeloof. In elk dorp waren er verschillende regels steunend op bijgeloof. Een voorbeeld hiervan is dat bij het lachen de tanden verborgen moeten blijven, want elke getelde tand door iemand anders, was een jaar minder dat je zou leven. Het is pas als het jongetje in de stad komt en onderwijs krijgt dat het tot hem doordringt dat deze regels totaal absurd waren, en totaal niet overeen stemmen met de werkelijkheid.

VERKLARING VAN DE TITEL: De geverfde vogel

Dit is een spel waarmee Lekh zich vaak bezighoudt. Lekh, een alleen wonende man, bij wie het jongetje op een bepaald moment in het boek onderdak vindt. Lekh vangt vogels d.m.v. valstrikken die het jongetje helpt op te zetten. Lekh haalt uit de gevangen vogels een vogel die het sterkst van allen lijkt. Die vogel wordt geschilderd in allerlei felle kleuren en wordt daarna vrijgelaten. De vogel, opgelucht van zijn vrijlating, mengt zich onmiddellijk met de groep van zijn soortgenoten in de lucht.

Maar… zijn soortgenoten herkennen hem niet, en zien hem als een indringer als gevolg van de felle kleuren. Zonder besef wat er met hem gebeurt vallen zijn soortgenoten hem aan totdat de vogel, meestal dood, op de grond valt.

Nu kun je dezelfde gedachtegang toepassen op ons hoofdpersonage.

Die heeft ook een ander uiterlijk en wilt zich vermengen met zijn landgenoten die hem als een vreemde beschouwen. Ze buiten hem uit, mishandelen hem, gebruiken hem als slaaf, profiteren van hem, houden de spot met het jongetje, enz.

Alleen gaat het jongetje er vanuit dat dit zo hoort en overleeft het daardoor. De vogel echter begreep die plotse aanval niet en voerde daarom geen tegenaanval uit, want de vogel was gewend om bij de groep te horen.

PERSOONLIJKE MENING:

Ik vond dit een heel boeiend boek. Het toont de oorlog eens van een andere kant. Dat de soldaten aan het front het hard te verduren hebben en vallen als vliegen wisten we al langer door de vele verhalen en films. Dat een oorlog wrede taferelen bevatte, wist ik, maar de misdaden die in dit boek besproken worden zijn nieuw voor mij en lijken erger dan het beeld van enkele gewonde soldaten aan de vuurlinie.

Het boek vertelt elke gebeurtenis met zoveel details dat het perfect mogelijk is om wat er gebeurt je visueel voor te stellen. Als voorbeeld neem ik het beeld dat wordt gecreëerd in de scène waarin een staljongen zijn ogen worden uitgelepeld door een molenaar omdat hij diens vrouw zou verleid hebben. De ogen vallen op de grond en de kat speelt er even mee, alvorens dat de molenaar met zijn voet de ogen fijn stampt.

Ondanks alle gruwelheden in het boek, heb ik er toch veel leesplezier aan gehad. Het boek las gemakkelijk en je kon je heel goed inleven in de personages. Dit boek zou ik zeker aanraden enkel en alleen al door de mooie details die worden weergegeven. Details waar soms enkel een kind (in dit geval het jongetje) zou opletten.

• Being There
• The Painted Bird
• Cockpit