Boekverslag : Tim Krabbe - Vertraging : Roman
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2063 woorden.

Tim Krabbé
Vertraging (1994)
Bert Bakker, Amsterdam 1994, 2de druk


Samenvatting

Tijdens de terugreis na een tweeweekse culturele trip, georganiseerd door
het ministerie van WVC voor Nederlandse emigranten in Nieuw-Zeeland, waaraan
diverse personen (o.a. de schrijver Jacques Bekker) meedoen als uitdragers
van de Nederlandse cultuur, wordt een tussenstop in Sydney gemaakt. Daar
heeft het vliegtuig drie uur vertraging en een aantal mensen van de groep
gaat nog even Sydney in. Hiermee gebeurt iets beslissends, want Jacques weet
meteen dat hij zijn tijd zal gebruiken om Moniek op te zoeken, die hij als
zeventienjarige in Oostende bemind heeft. Hij splitst zich af van de anderen
met de opmerking: "Ik heb hier nog een duivel uit te bannen." (blz. 8)
Hij weet Moniek te vinden net als ze op het punt staat met haar koffers te
vertrekken. Ze lijkt wanhopig en vraagt hem haar te helpen. Hij stemt toe en
raakt daarmee in de netten verstrikt, want zij is helemaal niet van plan hem
op tijd bij het vliegtuig af te zetten. Ook legt ze hem niet duidelijk waar
het om gaat en wat er aan de hand is, maar slechts stap voor stap wordt hij
op de hoogte gebracht. Hij laat zich bijna tegen zijn wil meevoeren in dit
avontuur. Eerst voelt Jacques zich heerlijk los en vrij van zijn oude leven:
"Het was alsof hij in een van zijn dromen terecht was gekomen die hij zijn
blauwe dromen noemde. (...) En tegelijk was dit de fantasie over Moniek die
hij nog zolang had gehad." ( blz. 32) " Werkelijk verdwijnen, niemand ooit
meer iets laten horen (...) dat was wat hij ging doen." ( blz. 36) Maar
tijdens hun tocht begint hij zich steeds meer af te vragen waarom hij dit
doet, vooral omdat hij Moniek steeds beter leert kennen en gaat begrijpen
hoe ze hem destijds voor de gek heeft gehouden.
Ze rijden half Australië door en nemen allebei een andere naam en uiterlijk
aan om de politie te misleiden. Telkens als hij even denkt dat hij Sonja zal
bellen of bij een volgende gelegenheid Moniek zal verlaten, komt er weer
iets tussen. Hij lijkt verlamd door de wilskracht van Moniek. Zo laat hij
telkens kansen lopen om uit de steeds gecompliceerder wordende situatie te
komen. "Hij stond op en liep naar haar toe, wetend dat nu zijn laatste kans
verloren ging, maar er was tenminste een wil die hem bewoog, al was dat niet
zijn eigen wil." (blz. 109) Als Moniek, zogenaamd uit noodweer, maar
eigenlijk heel koelbloedig, iemand heeft doodgeschoten, is Jacques
medeplichtig doordat hij zich niet aangeeft. Zo belanden ze uiteindelijk in
Fort Madness, letterlijk en figuurlijk een fort van dwaasheid en
krankzinnigheid, want het gebied waar dit ligt zal binnen afzienbare tijd
onder water worden gezet. Het is een doodlopende weg, zoals hun weg samen
dat al de hele tijd is geweest. Moniek krijgt Jacques zover dat ze samen
zullen blijven tot het huis onderloopt, wat dus zelfmoord betekent. Het
lijkt het intiemste wat ze tot nu toe samen hebben meegemaakt. Ondanks dat
hij nu weet wie ze is en hoe ze hem heeft gebuikt en vernederd, wil hij dit
doen. Maar wanneer Sonja op de televisie verschijnt - ze is Jacques tot
Sydney achterna gereisd om hem te zoeken - en een beroep op hem doet zich
aan te geven, komt hij tot bezinning. Hij loopt weg van Moniek, zijn eerste
zelfstandige wilskrachtige daad. In de ontmoeting daarna, als ze hem inhaalt
met de auto, blijkt ze nog steeds sterk te zijn en al heeft ze de macht over
hem verloren, behoudt ze macht over haar eigen leven.


Vertelperspectief

Vertraging is een psychische thriller, waarin alles wordt verteld de derde
persoon enkelvoud. Er is sprake van een alwetende/auctoriale verteller, die
vanuit de persoon Jacques Bakker de zaken belicht. Alleen het laatste
hoofdstuk wordt vanuit Moniek verteld.

Jacques...
Bewijs 1: "Ze hadden nooit van hem gehoord, laat staan een boek van hem
gelezen, maar ze behandelden hem als een halfgod - wat hij natuurlijk ook
was, als afgezant uit het rijk van hun jeugd." (blz. 6-7)
Bewijs 2: "Het was een mooie vrouw, hij had het al aan haar gebaren gezien,
en nu zag hij het van dichtbij. Vrij klein, met iets krachtigs en verends.
Blote gebruinde armen, kleine ogen, een klaproos geverfde mond." (blz. 14)

Moniek...
Bewijs 3: "Ze kon trots op zichzelf zijn. Ze had een zet gedaan in een spel
dat ze nog niet kon overzien, maar iets zei haar: een beslissende." (blz.
144)


Tijd

Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld en het is in de verleden tijd
geschreven. Er is sprake van verschillende flash-backs, die verhalen over
Oostende en Brussel ongeveer dertig jaar geleden.


- Verteltijd
De verteltijd van Vertraging is 144 bladzijden. Deze zijn verdeeld in 15
genummerde hoofdstukken, waarbij heden (de oneven hoofdstukken) en verleden
(de even hoofdstukken) elkaar afwisselen. Alleen hoofdstuk 9 verbindt heden
en verleden met elkaar, door middel van een brief. Daarna gaat het weer om
en om, maar nu is heden even en verleden oneven. Doordat het verhaal begint
met een verwijzing naar het vertelverleden en daar ook eindigt, kun je
spreken van een verhaal dat in een cirkel verloopt.

- Vertelde tijd
De vertelde tijd is ongeveer eenendertig jaar. Dit is op te maken uit de
volgende bewijzen:

Bewijs 1: "Dertig en een half jaar nadat hij op zijn bromfiets uit Amsterdam
was vertrokken voor een kampeervakantie in België en Frankrijk, voelde
Jacques Bekker dat de Boeing-737 die hem van Auckland naar Sydney bracht, de
daling inzette." (blz. 5)
Bewijs 2: "Zijn vliegtuig had vertraging gehad, en om de tijd te doden was
hij gaan kijken bij het huis van een vroeger vriendinnetje. Dat was alles!
Nu was het maanden later en keek hij uit over het dal waar hij met haar zat
opgesloten, een koppel laffe moordenaars, gezocht door een heel land." (blz.
116)


- Historische tijd

Het heden speelt zich af in 1990, het verleden dertig en een half jaar
daarvoor. Dit is af te leiden aan de hand van het volgende:

Bewijs: "Hij mocht ook gerust weten dat hij hier met een Olympisch kampioene
zat: duiken, Tokio 1964. Die Spelen waren pas over vier jaar; precies de
tijd die ze nodig had om het niveau voor goud te halen." (blz. 88-89)

- Dit wordt gezegd in 1960, in Oostende. Dertig en een half jaar later, zijn
we in Australië. Dat is dan dus in 1990.


Motieven

De belangrijkste motieven zie je hieronder weergegeven, benoemd, bewezen en
geanalyseerd:

1. liefde, met name een korstondige vakantieliefde: verhaalmotief.
Bewijs 1: "Och, Jacques en zij waren elkaar daar bij een vakantie
tegengekomen. Ze hadden gepraat, gedanst, waren smoorverliefd geworden, en
op de boulevard hadden ze een foto gemaakt waar ze nog vaak naar gekeken
had. Een zomeridylle. Maar een schooljongen van zeventien en een
secretaresse van twintig, dat ging nu eenmaal niet." (blz. 104)
Bewijs 2: "Soms dacht hij eraan haar te vermoorden. Genoeg verroeste metalen
dingen in de schuurtjes waarmee hij haar als ze sliep de hersens kon
inslaan. Maar hij zou het niet doen: hij gunde het haar niet hem zover
gekregen te hebben." (blz. 122)
Bewijs 3: "Je was helemaal niet verliefd op me. Je liegt nog steeds. Je hebt
me nodig, je gebruikt me, je bent het meest weerzinwekkende rotwijf dat ik
in m'n hele leven ben tegen gekomen." (blz.135)
- Dertig en een half jaar voordat het avontuur in Australië plaatsvindt,
zijn Jacques en Moniek smoorverliefd op elkaar. Deze liefde is echter maar
schijn, omdat Moniek eropuit was haar vriendin Christa een streek te
leveren. Eenmaal in Australië heeft Moniek Jacques erg hard nodig voor haar
vlucht. Hier is eerst sprake van liefde, die later weer wegebt, omdat
Jacques erachter komt, dat Moniek hem vroeger en nu gebruikt heeft.
2. aanwezigheid van het niets, leegte, eenzaamheid of verlatenheid:
verhaalmotief.
Bewijs 1: "Ze raasden over een rode weg, van het niets, naar het niets!"
(blz. 50)
Bewijs 2: "Niets meer hebben, werkelijk het paradijs. Daarbuiten was het
niets. (...) De gonzende eenzaamheid toen ze was vertrokken deed Jacques
wankelen. Wat te doen als er niets te doen is?" (blz. 118)
- Jacques heeft heel veel gedroomd over Moniek. Op pagina 53 stelt hij
echter vast dat hij niet verliefd is op de echte Moniek, maar alleen op de
gedroomde. Als de droom werkelijkheid wordt, is Jacques zijn droom kwijt en
daarvoor in de plaats komt de leegte, het niets, bovendien is de omgeving en
het landschap ook leeg en verlaten. Dit motief komt erg veelvuldig voor.
3. gedroomde of gefantaseerde werkelijkheid: verhaalmotief.
Bewijs 1: "De gedachte kwam bij Jacques op dat hij haar aanwezigheid in deze
straat waar Moniek ooit had gewoond." (blz. 14)
Bewijs 2: "Maar misschien ging het ook niet om hoe de dingen werkelijk
waren, maar om de krantekop waarmee je ze aan jezelf kon vertellen." (blz.
52)
- Jacques gaat ervanuit dat je je eigen werkelijkheid kunt maken, met hulp
van je verbeelding. Dertig en een half jaar lang heeft Jacques over Moniek
gefantaseerd en gedroomd. Nu hij samen met Moniek rondtrekt, droomt hij als
het ware nog steeds. Hij leeft in een soort werkelijkheid buiten de normale
werkelijkheid.


Thema

Het thema van Vertraging is in twee woorden samen te vatten: liefde en
macht. Na dertig jaar is Jacques namelijk nog steeds verliefd op Moniek. Ze
zegt ook verliefd op hem te zijn, maar gedurende het verhaal kunnen we dit
betwijfelen. Het lijkt er sterk op dat Moniek Jacques alleen voor haar
vlucht nodig heeft. Ze oefent een grote macht op Jacques uit. In eerste
instantie vindt hij dat wel prettig, zo'n sterke vrouw, maar in de loop van
de tijd gaat zich steeds meer aan haar ergeren. De liefde blijkt niet meer
zo sterk te zijn en op het laatst is de verhouding tussen Jacques en Moniek
slechts gebaseerd op macht en is er van liefde geen sprake meer.


Ruimte

Het heden speelt zich af in Australië, in plaatsen als Sydney, Melbourne,
Brisbane, Perth en Batemans Bay. Opvallend is dat overal waar Jacques en
Moniek komen, de ruimtes zeer uitgebreid en gedetailleerd beschrevenn
worden. Veel plaatsen zijn verlaten en "leeg." Voor de vlucht, waar Jacques
en Moniek mee bezig zijn, zoeken zij het liefst de verlaten en eenzame
vlakten op. Hier voelen zij zich het meest veilig. Deze ruimtes hangen dus
zeer sterk samen met hun gemoedstoestand, dus spreken we van psychische
ruimtes.
Het verleden speelt zich af in België, in Oostende en Brussel. In Oostende
brengt Jacques een bezoek aan de discotheek Oppy's. "De ruimte was gevuld
met een onuitsprekelijke behoefte, en hij wist dat hij hier terug moest
komen tot duidelijk was wat die belofte inhield." (blz. 38) De belofte
blijkt later ene Moniek Ilegems te zijn, waar hij een liefdesrelatie mee
krijgt. Deze vrouw zorgt er dertig en een half jaar later voor, dat Jacques
in het avontuur gestort wordt. Hier is dus sprake van een psychische ruimte.
Brussel is echter een coulissenruimte.
Andere boeken van deze auteur:

Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen