Boekverslag : Renate Dorrestein - Een Nacht Om Te Vliegeren
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2307 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2307 woorden.
Titel: Een nacht om te vliegeren
Auteur: Renate Dorrestein
Plaats van uitgave: Amsterdam
Druk: Zesde druk
Jaar van eerste druk: 1987
Keuzeverantwoording:
De schrijfster is me door mijn docent aangeraden. Ik heb deze titel uitgekozen omdat de achterflap me wel aansprak.
Samenvatting:
Asa is een meisje van 15 jaar. Ze is haar vaders wandelende nachtmerrie en haar moeders pijnlijkste herinnering. Dit komt doordat ze een afschuwelijke verminking in haar gezicht heeft. Deze is veroorzaakt door haar moeder, die toen haar zoon van het balkon afviel en overleed, helemaal door het lint ging. Ze haat haar vader ook, want hij heeft haar broer Alex weggejaagd. Asa houdt zichzelf namelijk voor dat haar broer met een vlieger is weggevlogen en dat de staart van de vlieger de verminking in haar gezicht heeft veroorzaakt. Ze onderdrukt dat haar moeder voor de littekens en het missende oog heeft gezorgd. Ze woont nog wel met haar ouders in een groot huis. Elk jaar geven ze daar een midzomernachtfeest. Dit jaar hebben ze ook Linde, een nichtje van Asa uitgenodigd. Linde heeft al een keer abortus moeten plegen omdat ze per ongeluk zwanger was geworden van haar vriendje. Sindsdien kwam ze eigenlijk niet veel meer op feesten, maar haar vader vond dat ze er maar eens uit moest.
Tijdens het feest gaat er van alles mis: Sacrabee, het hoofd in het huishouden, staat op het punt te bevallen waardoor ze het personeel in de keuken niet in de gaten kan houden. Deze hebben iets door het eten gegooid waardoor alle gasten de hele avond misselijk zijn en de meeste beginnen over te geven. De reptielen van Asa’s vader worden losgelaten in het huis. En er wordt brand gesticht in de schuur. Asa’s denkt dat het haar broer Alex is, die is teruggekomen. Ze is de hele avond naar hem op zoek. Wanneer ze hem gevonden denkt te hebben is ze eerst heel blij, maar dan blijkt dat deze jongen niet haar broer is. Hij probeert met haar te vrijen in de kamer van haar moeder. Maar wanneer hij haar gezicht ziet wil hij dat niet meer. Dan komt hij erachter dat zij de dochter is van haar vader, die hem die middag wegstuurde omdat hij tijdens de jacht een hert mis had geschoten. Wanneer hij Asa helemaal in elkaar slaat, ligt haar net wakker geworden moeder gewoon toe te kijken. Haar nichtje probeert haar dan te bevrijden, maar het lukt haar niet. Vlak hierna sleurt Alex haar uit de kamer en sluit haar in de badkamer op. Op dat moment beseft ze dat ze vrij is om te gaan en staan waar ze wil. Maar wanneer ze uit het raam wil klimmen hoort ze haar moeder gillen. Ze zakt terug op de grond van de badkamer. Het dringt tot haar door dat haar moeder haar verminkt heeft en dat het niet de staart van de vlieger was. Een pratende moeder is moeilijker te vergeven dan één die zwijgt en van haar afhankelijk is.
Onderwerp
Ik denk dat het onderwerp van het verhaal eenzaamheid is. De eenzaamheid van Asa: niemand begrijpt haar en door haar verminking durft niemand haar lang aan te kijken. Ik vind het wel een boeiend onderwerp omdat het veel voorkomt in het dagelijks leven dat mensen door hun uiterlijk buitengesloten worden, of zich zo voelen. Ik vind dat het onderwerp goed is uitgewerkt. Je leert de hoofdpersoon echt kennen waardoor je de enige bent die haar wel begrijpt. Je begrijpt waarom Asa haar nichtje Linde niet mag terwijl ze bij alle anderen zo in de smaak valt. Waarom ze zich over haar moeder ontfermt terwijl andere haar geen aandacht geven. Ik heb wel vaker boeken gelezen en films gezien waarbij een verminkte hoofdpersoon anderen dingen aandoet omdat hij/zij zich eenzaam voelt. Ik kan niet zeggen of ik die boeken/films beter vond dan dit boek. Maar in dit boek vond ik het onderwerp in ieder geval goed uitkomt.
Gebeurtenissen
De belangrijkste gebeurtenissen zijn al de dingen die misgaan op het midzomernachtfeest: voedselvergiftiging, ontsnapte reptielen en brand. En later op de avond de terugkeer van ‘Alex’. De gebeurtenissen worden goed beschreven. Ik zag ze tijdens het lezen zo voor mijn ogen afspelen. De gebeurtenissen spelen een minder belangrijke rol dan de gedachten en gevoelens van de hoofdpersoon. Bij dit verhaal vind ik dat ook wel goed. Je leeft mee met de hoofdpersoon, je leert haar kennen, je begrijpt waarom ze de dingen doet die ze doet. De gebeurtenissen vloeien logisch in elkaar over. Ze worden verteld in de juiste tijdvolgorde met hier en daar op het juiste moment een terugblik naar een gebeurtenis vijf jaar geleden. De gebeurtenissen zijn best wel schokkend. Een meisje van 15 die haar moeder verkleed als de dood voor een gemaskerd bal en die reptielen loslaat in het huis. De gebeurtenis die de meeste indruk op mij heeft gemaakt is de laatste: Asa word door ‘Alex’ in elkaar geslagen en daarna opgesloten in de badkamer, waarvandaan Asa haar moeder hoort gillen. Je merkt dat Asa helemaal veranderd, opeens maakt het haar niet meer uit wat er met haar moeder gebeurt terwijl ze haar de hele avond wilde beschermen. De gebeurtenissen bleven me boeien doordat ze goed verteld werden. Soms moest je zelf verbanden leggen. Met de reptielen bijvoorbeeld. Asa zegt dat Alex ze heeft vrijgelaten maar zij was de laatste die bij de dieren is geweest, voor zover bij de lezer bekent is.
Opbouw
Het verhaal is niet ingewikkeld opgebouwd. De hoofdstukindeling is in uren. Voor elk uur een ander hoofdstuk van 18.00 tot 03.00 uur. Ik vond het een spannend boek omdat je bij alles wat er gebeurde weer met vragen zat waardoor je door moest blijven lezen. Er zitten een aantal flashbacks in het verhaal. Dit is wel prettig omdat je hierdoor de hoofdpersoon nog beter leert kennen. Je ziet de meeste gebeurtenissen door de ogen van Asa. Alleen aan het begin een stukje door de ogen van Linde, waardoor je je ook kan inleven in haar en begrijpt waarom ze daar is. Aan het einde van het boek blijf je wel met veel vragen zitten. Asa zit nog steeds in de badkamer, wat gaat ze doen? Ze heeft het over vliegeren en over naar de keuken rennen en het kind van Sacrabee welkom heten in de wereld, maar ondertussen zit ze nog steeds in de badkamer. Het begin van het boek vond ik een beetje vaag, maar na een paar hoofdstukken, wanneer je de hoofdpersoon echt een beetje leert kennen, begint het boek me echt te boeien.
Taalgebruik
Het taalgebruik in dit boek is niet echt moeilijk, hoewel vrij veel vage beschrijvingen worden gebruikt. Bijvoorbeeld de beschrijving van het huis: “Wie het huis voor het eerst zag, moest onwillekeurig denken aan een prehistorisch wezen dat zich tegen de flank van de heuvel te slapen had gelegd. Als men het naderde, schubden er op onvoorspelbare plaatsen draconische torens tevoorschijn en werden lage uitbouwen zichtbaar, die als ontspannen ledematen langs de helling gingen.”
Er is veel meer beschrijving dan dialoog. Maar ik vind wel dat de verhouding goed is. Je leert op deze manier goed hoe de hoofdpersoon denkt. Tijdens gesprekken maakt zij in haar hoofd de zinnen af van haar gesprekspartners, maar dan op een manier die zij zelf nooit zouden uitspreken. Er is veel beeldspraak maar die is niet echt ingewikkeld. Ook is wel wat duister en vaag taalgebruik maar daarvoor hoefde ik niet echt te worstelen. Het taalgebruik vind ik niet echt bij de personages passen. Of in ieder geval dat van Asa niet. Haar woordenschat is een stuk groter dan de meeste 15 jarigen. Bijvoorbeeld: “Kun je niet luisteren? Hij voelde zich zo te kakken gezet, dat hij als officiële lezing uitvaardigde dat zijn zoon van het vliegerbalkon was gevallen en zijn nek had gebroken. Dat kun je, als je denkt dat ik zit te fantaseren, zelfs bij de accountant verifiëren.”
Secundaire literatuur:
De website van Renate Dorrestein, www.renatedorrestein.nl
Recensie: André Matthijsse, Scheiding der geesten bij Renate Dorrestein, in: Haagsche Courant, 11 december 1987
Ik ben in het boek geen relaties met politieke achtergronden tegengekomen.
In het boek zijn een aantal feministisch invloeden merkbaar. Bijvoorbeeld het gesprek tussen de hersenchirurg en de hotelketeneigenaresse tijdens het diner over de erotische onaantrekkelijkheid van vrouwelijke hersens. En ook Asa’s opmerking over Eva, die als snoepster van kennis, ten onrechte 'de schuld van alles' krijgt.
Na de Tweede Wereldoorlog werd door filosofen gezegd dat we in een absurde wereld leefde, een wereld die geen vooraf gegeven zin of doel heeft. In het boek is Asa voortdurend bezig het noodlot af te houden. Ze denkt dat je door een bepaalde houding aan te nemen het noodlot voor kan blijven. Het zal je dan niet kunnen pakken.
In de jaren ’80 zijn de meeste taboes in het schrijven verdwenen. Ook in dit boek is dat te merken. Er word bijvoorbeeld zonder schaamte geschreven over seks: “Bij de vlammen die beneden haar knetterden, waren mensen. Hun armen en benen spartelden in het vuil. Asa daalde onzeker een paar stappen af en stond toen weer stil. Met opgeschorte kleren kropen de zwoegende lichamen over elkaar heen. Ze maakten geluiden die aan dieren deden denken. Ze stootten een gegrom uit terwijl ze tegen elkaar aan bonsden. Er voerden sidderingen en kronkelingen door de halfnaakte gestaltes. Ze schreeuwden. Toen lagen ze stil.” Even later gevolgd door een gesprek tussen Asa en Alex:
“’Leg het dan even uit,’riep ze kwaad.
‘Dat heet neuken,’ zei hij.
‘O,’ zei Asa.
‘Zo worden kinderen gemaakt. Dat wist jij niet hè? Dan ben je nu je onschuld kwijt. Zo heet dat: nu heb je je onschuld verloren.’”
Ook de strijd tussen man en vrouw speelt een rol, bijvoorbeeld in het gesprek wat bij punt 3 staat beschreven, maar ook in de samenstelling van de mensen bij het diner. De meeste zakenrelaties van Asa’s vader zijn mannen, behalve de hersenchirurg en de hotelketeneigenaresse. De andere vrouwen aan tafel zijn alleen maar ‘vrouw van’.
De thematiek van het boek is volgens mij de eenzaamheid van een persoon en de invloed van gebeurtenissen op iemands leven. Bijvoorbeeld de dood van Alex die het hele gezin van Asa veranderde. Haar moeder draaide door en praat nu niet meer. Haar vader geeft nog weinig aandacht aan haar moeder en heeft meer oog voor andere vrouwen. En Asa zelf leeft in haar eigen wereld, volgens de leer van Swami Rama: “Wij zijn niet ons lichaam, wij zijn niet onze gevoelens en gedachten”.
De verhalen van Renate Dorrestein spelen zich vaak op geïsoleerde plaatsen af die veiligheid lijken te bieden, maar ook voor een verstikkende atmosfeer zorgen. Waan en werkelijkheid lopen soms naadloos in elkaar over. Ook dit verhaal speelt zich af op één plaats waar ook wel een verstikkende atmosfeer hangt.
Daarnaast laat Dorrestein als geen ander zien dat ‘het kwaad’ zich meestal dicht bij huis bevindt, ook in ogenschijnlijk doodgewone en vertrouwde omstandigheden. De machtsverhoudingen binnen het gezin en de wijze waarop kinderen zijn overgeleverd aan hun ouders, behoren tot haar favoriete thema’s.1 In dit boek is ook Asa overgeleverd aan haar ouders. Door de dood van haar broer is haar moeder doorgedraaid en heeft ze Asa vreselijk verminkt. Asa kon hier zelf niets tegen doen. Ze onderdrukt de herinnering en verzint haar eigen verhaal. Asa voelt zich verantwoordelijk voor haar moeder.
Tot slot is (misplaatst) schuldgevoel een vaak voorkomend thema in Dorresteins werk.1 Asa denkt dat zij de reden is waardoor haar moeder niet meer praat. Ze is haar pijnlijkste herinnering vanwege haar verminkingen. Die herinneren haar moeder aan het ‘weglopen’ van haar zoon.
De (meeste) boeken van Renate Dorrestein passen bij de hierboven beschreven literatuuropvatting. Daardoor lijken ze ook op bepaalde gebieden op elkaar. Een nacht om te vliegeren past daarom ook in het oeuvre van de schrijver.
Wie in de ban is geraakt van jeugdig tuig als de 'schatjes' uit de gelijknamige Nederlandse speelfilm vindt in deze hinkepoot Asa zijn kampioen.
Ik ben het niet met deze uitspraak eens. In tegenstelling tot de ‘schatjes’ is Asa door haar ervaringen 5 jaar eerder geestelijk niet helemaal in orde. Ze denkt dat haar broer terugkomt en geeft hem ook de schuld van de dingen die gebeuren. Hoewel ze aan de andere kant wel allebei de grenzen van hun ouders verkennen.
Uit de geciteerde fragmenten blijkt evenwel al dat het kwaad niet zo gruwelijk beschreven wordt als je zou wensen. Het probleem is dat Renate Dorrestein niet alleen een voorliefde voor toppers uit de jeugdliteratuur heeft, zij schrijft ook alsof zijn voor de jeugd schrijft. Kinderlijk. Nog een citaat:
Asa ging op haar kist met stenen zitten nadenken. Misschien wel drie dagen en drie nachten zat ze daar, in elk geval lang genoeg om duizelig van te worden van het piekeren. En toen wist ze het nog niet. Ze ging naar Alex' kamer. er kierde een randje licht onder de drempel door, dat verried: Alex bestond en deed zijn boze dingen.
"Alex?" zei Asa tegen de deur. Moest ze zich verkleden als een olifant. Moest ze achterstevoren praten?
Ik vind niet dat het kinderlijk is geschreven. Dit stukje komt uit een terugblik naar de tijd dat Asa nog 10 was, een kind, dus logisch dat daar kinderlijke taal is gebruikt. Verder in het verhaal blijkt dat Asa op haar 15e een veel grotere woordenschat heeft dan de meeste van haar leeftijdsgenoten (zie citaat bij uitgewerkte persoonlijke reactie, taalgebruik).
Over de gehele roman ligt, een geheimzinnige gloed. Onuitgesproken gevaar, veelal erotisch. Kinderspinsels. Commentaar op de volwassen wereld. Spannend voor meisjes van vijftien. Wie ouder is dan een schatje verlangt echter meer dan een midzomernacht.
Hier ben ik het enigszins mee eens. Maar ik denk wel dat veel mensen boven de 15 dit ook een goed boek zullen vinden.
Eigen mening:
Ik vond de verwerkingsopdracht wel goed gaan. Ik ben niet tegen problemen opgelopen. Ik had volgens mij wel voldoende kennis om de opdrachten te maken. Door deze opdracht is mijn mening over het boek niet veranderd. Wel snap ik sommige stukjes uit het boek die ik eerst wel vaag vond nu beter.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen